Hans Magnus Enzensberger - Kratko ljeto anarhije: Živor i smrt Buenaventure Durrutija (roman)

Durrutija bije glas anđela osvete siromašnih.

Teško je sve odjedanput promeniti. Principi se ne podudaraju sa životom.

Znaš li zašto je naša zastava crveno-crna? Crveno – to je borba, a crno – jer je duh taman.

Zainteresovan hipi pokretom koji je bio na tragu anarhije, a i anarhističkim  organizacijama u Nemačkoj i Italiji sedamdesetih godina Enzensberger proučava pokret u Španiji i njenog najistaknutijeg borca Buenaventuru Durrutija.  Negde 1909. se počinju razvijati se dešavati pobune na selu pod uticajem Bakunjina, a onda i u gradovima Katalonije, pre svega Barselone. Oni nisu priznavali državu i želeli su besklasno društvo ravnopravnih ljudi. Dok su to bile borbe  na gradskim barikadama, nije bila neophodna vojna disciplina i podređenost. Durruti ubrzo postaje vodeći uzor pobunjenicima po svojoj hrabrosti i harizmatskoj ličnosti. To će i ostati do tragičnog kraja u Madridu 1936. Bio je spreman na sve, obijao je banke, jer anarhisti nemaju članarine, a novac je potreban, organizovao i sam izvršavao atentate na predstavnike vlasti. Sa najbližim prijateljima je morao da pobegne u Pariz, a onda u Latinsku Ameriku i Afriku, glava mu je bila ucenjena u četiri države. U Španskom građanskom ratu, u potrebi da se deluje na širokom frontu dolazi i do revolucionarnog terora i tako praksa odvlači od čistote ideja. Do kraja Durruti ostaje čovek bez ikakve materijalne imovine, veran tome da svi treba da budu u istoj situaciji. Kako je bio legenda i verzije njegove pogibije su raznolike. Savremenici su ga različito doživljavali, pa u romanu ima niz protivrečnih portreta.

Pisac je pomno proučavao taj period istorije i uz roman priložio obiman spisak literature. Nema glasa pisca nego mnoga mišljenja preživelih prijatelja, znalaca, odlomaka iz esejističkih, beletrističkih, istorijskih zapisa hronološki izloženih.

Za razliku od usporedivih europskih regija katalonski radnici nisu se okrenuli socijalnoj demokratij ii reformističkim sindikatima, nego anarhizmu, on je tu našao svoj drugi , gradski  temelj. Već 1918. je 80% svih radnika u Kataloniji bilo anarhistički organizovano.

…

Deset minuta u Durrutijevoj blizini bilo je dovoljno da zarazi ljude njegovim optimizmom. Upravo je taj optimizam privlačio mase. Bio je povezan sa rijetkom hrabrošću, potpunom iskrenošću, velikom solidarnošću i dobrim smislom za strategiju.

…

Bakunjisti su čim su se našli u ozbiljnom revolucionarnom položaju bili prisiljeni odbaciti čitav svoj dotadašnji program. Prvo su žrtvovali nauk o obavezi političkog uzdržavanja i posebno uzdržavanja od izbora. Tada je slijedila anarhija, ukidanje države; umjesto da ukinu državu oni su daleko prije pokušali stvoriti niz novih malih država. Tada su napustili princip da radnici ne smiju sudjelovati u revoluciji i koja nema za cilj trenutnu potpunu emancipaciju proletarijata i sudjelovalu su u očevidno čisto građanskom pokretu. Konačno su svojem jedva tek proglašenom postulatu pljunuli u lice: da je stvaranje revolucionarne vlade samo nova varka i nova izdaja radničke klase – tako što su sasvim udobno figurirali u vladinim odborima pojedinih gradova i to gotovo svuda kao nemoćna od buržoazije određena i politički eksploatirana manjina.

…

Durruti je bio golem, snažno građen, tamnokos; pogled mu je bio čvrsta i prodoran, njegov nastup određen i neusiljen . Uz svu energiju njegove su gest imale nešto dječje. Djelovao je masivno i mišićavo. Bio je opaljen suncem. Njegove su ruke bile velike i žilave. Na njegovim se usnama neprestano nalazio povjerljiv, dobroćudni smiješak. To što je bio tako jednostavan i prirodan, činilo ga je na prvi pogled simpatičnim… Hod mu je bio više polagan, no takav kao da ga je teško zaustaviti. 

Vesna Šejić