In Memoriam: Jovan – Jovica Martinović (1935-2022)

Martinović je rođen 1935. godine u Sarajevu u porodici Josifa Martinovića, učitelja rodom iz Bajica kod Cetinja. Diplomirao je arheologiju na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu 1960. godine. Upisao je III stepen studija na Katedri za klasičnu arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu gdje je odbranio 1967. godine magistarsku tezu »Crnogorsko primorje u antičko doba«.

Godine 1960. bio je postavljen za kustosa, a 1970. godine za direktora Pomorskog muzeja Crne Gore u Kotoru. Na ovoj dužnosti ostao je do oktobra 1980. godine kada je imenovan za direktora novoformiranog Opštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kotoru. Penzionisan je u zvanju savjetnika konzervatora 2001. godine.

Tokom rada u Pomorskom muzeju objavio je veći broj članaka, rasprava i knjiga sa područja arheologije, istorije pomorstva, istorije srednjeg vijeka i muzeologije, pretežno u časopisu »Godišnjak Pomorskog muzeja u Kotoru« i u drugim stručnim publikacijama. Pored ostaloga, napisao je i knjige “Stotinu kotorskih draguja”, „Socijalno-ekonomska struktura društva u Kotoru prve polovine XIV vijeka”, “Antički natpisi u Crnoj Gori” i “Ostavština Italije na Crnogorskom primorju”.

Još kao student Jovan Martinović učestvovao je u nizu terenskih arheoloških istraživanja sjeverne i srednje Dalmacije. Poslije diplomiranja aktivno se uključio u rad ekipe Arheološkog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) iz Beograda u rekognosciranju lokaliteta na Crnogorskom primorju tokom 1964 – 1972.godine. Tokom rada u Pomorskom muzeju sarađivao je sa Republičkim zavodom za zaštitu spomenika kulture sa Cetinja na terenu Crnogorskog primorja, zatim u zaštitnim iskopavanjima u Budvi, na Carinama i na mozaicima u Risnu, te u pećini Spila iznad Perasta.

Prelaskom na čelo Opštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture organizovao je i koordinirao rad brojnih faktora koji su učestvovali u obnovi i revitalizaciji spomenika kulture oštećenih u katastrofalnom zemljotresu 1979. godine, kako na području Kotora pod zaštitom UNESCO, tako i u ostalim oblastima Opštine. Isto tako je paralelno sa sanacionim radovima, preduzimao ili organizovao obavezna arheološka istraživanja unutar i oko tih spomenika, pa je tako učestvovao u istraživanju helenističko-rimske nekropole u Budvi. Posebno su bila značajna njegova otkrića staro hrišćanske bazilike ispod crkve Sv. Marije »od rijeke« u Kotoru, kao i nalaz temelja preromaničke crkvice – martirija pored katedrale Sv. Tripuna u Kotoru. Bio je zvanični rukovodilac istraživanja eneolitskog i bronzano dobnog tumula Velika Gruda u Grbaljskom polju, sa nalazima evropskog značaja. Takođe je učestvovao u izvođenju arheološkog projekta „Risan, prestonica kraljice Teute“ u organizaciji Regionalnog zavoda iz Kotora i Arheološkog instituta Univerziteta u Varšavi.

Bio je član uprave Arheološkog društva Jugoslavije, Muzejskog društva Crne Gore, Jugoslovenskog komiteta sa ICOM, Jugoslovenske komisije za saradnju sa UNESCO, Društva za proučavanje i unapređenje pomorstva Jugoslavije, zatim predsjednik Opštinske SIZ kulture Kotora, zamjenik predsjednika i predsjednik Republičkog SIZ-a kulture Crne Gore. Bio je član Odbora za arheologiju Crnogorske akademije nauka i umjetnosti i član uprave Društva arheologa Crne Gore.

Govorio je, čitao i pisao italijanski, francuski, engleski i ruski jezik, služio se španskim i njemačkim, a čitao i prevodio i sa latinskog i grčkog jezika. Zbog svoje erudicije i posebnog, vrlo detaljnog poznavanja kulturne prošlosti Kotora i Boke i istorijata pomorstva ovih krajeva, Jovica Martinović bio je nezaobilazan i izuzetno referentan sagovornik svima koji su ne te teme pravili novinske tekstove, naučne emisije ili dokumentarne filmove. Kao dugogodišnji turistički vodič sa neskrivenom ljubavlju je detaljno posjetiocima iz svih krajeva svijeta pokazivao prebogatu bokeljsku kulturno-istorijsku baštinu, plijeneći pažnju slušalaca zanimljivim izlaganjima u kojima je vješto oživljavao istorijske okolnosti nastanka spomeničke baštine čiji je svjetski značaj priznao i UNESCO.

Jovica Martinović bio je Kotoranin srcem i dušom, naučnik koji je napisao više kapitalnih djela iz oblasti arheologije i istorije umjetnosti od značaja ne samo za Kotor i Crnu Goru nego i šire. Bio je i poznati boem koji je izmislio “krug dvojkom” od kafane do kafane kotorske, od Šuranja, preko Pjace od rive do Gurdića, dugogodišnji kapo od karnevala i urednik humotristično-satiričnog lista “Karampana”, graditelj brodova u boci, pisac i pjesnik lijepih priča i pjesama, čovjek čiji predani rad čini da u vrijeme kada Kotor gubi ne samo entitet nego i identitet, Kotorani i Bokelji i dalje imaju kopču sa nevjerovatno bogatom prošlošću grada i zaliva.

Martinovićeve knjige i zapisi posvećeni Kotoru oživljavali su vrijeme i ljude koji su činili život grada, vlastelu, pučane, zanatlije, pomorce, trgovce, šegrte i sluge, bogate i siromašne, pokazivale  kako je funkcionirao čvrst ekonomski i pravni poredak u gradu koji mu je omogućavao prosperitet. Jovica Marinović bio je jedan od posljednjih  iz plejade zaljubljenika  koji su svoj radni vijek posvetili Kotoru, jedan od “posljednjih Mohikanaca” među pravim starim, gospodskim i visokobrazovanim Bokeljima, pa njegov odlazak ostavlja ogromnu prazninu na naučnoj i kulturnoj mapi Boke i Kotora.

“Kotor daje svakome mnogo, ali istovremeno i zahtijeva mnogo. Kotor se ne smije i ne može voljeti napola., nekom apstraktnom, platonskom ljubavlju, ljubavlju bez uzvraćanja,.  Naprotiv, svako mu mora dati srazmjeran dio sebe, svako mu mora uzvratiti primjereno svojim mogućnostima, jer ovaj grad zaslužuje sve najbolje. Vjerujem da će se jednog dana sve ove pojedinačne ljubavi prijatelja Kotora, zenesenjaka i realista, amatera i profesionalaca, sliti u jedno bezgranično more, u jedan ogromni moćni talas koji će - siguran sam - uspjeti da pozlati svaki kamen njegovog postojanja.”- posveta je Jovice Martinovića u predgovoru njegove knjige “Sto kotorskih dragulja”, gradu kojeg je toliko volio i čijoj je istoriji, kulturi i duhovnom nasljeđu ovaj renesanski naučnik i plodni kulturni radnik, posvetio čitav svoj život.

Siniša Luković

Slikar Zoran Mujbegović se ovim rečima oprostio od Jovice Martinovića: ADIO JOVICE… Sa tobom sam, a spojio nas je Đoto, Jovica, Jovo Abramović, 1970-tih godina, delio komadiće tvog života koji su meni bili ogromni, čvrsti temelji za moj budući, nadolazeći život umetnika… Obišao sam sa tobom nekoliko Kotorskih Krugova Dvojkom, učestvovao u karnevalima – pripremajući se u Muzeju na terasi… Pričali smo o Rotondi i tražili mesto gde je ona bila…  Odlazio sam na marendu u kafanu Beograd i bio posmatrač na skupovima kod obućara, gde si, sa radošću deteta popravljao cipele na pjaci kod kafane Stari Grad… Pomagao si, a bio si pokretač da Đoto i ja izvedemo tri Tempore Kotorske, a prva je bila i prvi događaj u Kotoru posle zemljotresa 1979. godine u trafici kod Sata… Omogućio si Đotu i meni da ulazimo u Kotor posle zemljotresa kada je to bio zatvoren grad, i da doživim možda najlepše trenutke u mom životu… Kotor obasjan samo mesecom… Tišina… Kao da sam ušao u vremensku mašinu… Jovice, kada sretneš Đota, pozdravi ga…