Siniša Luković – Ratna luka Kumbor (monografija)

Riznići, Ukropine i Đurasovići su u tom periodu veliki deo poslova iz Boke Kotorske preneli u Odesu, pa su i tamo postali poznati kao odlični trgovci i dobri brodovlasnici. Dom Riznića u Odesi posjećivao je najčuveniji ruski pjesnik, Aleksandar Puškin.

…

U-35 sa svojim zapovjednikom, poručnikom bojnog broda Loatarom fon Arnoom de la Perijerom, Kumbor i Đenovići su imali čast da budu na prvim metrima prvog ikada u svijetu snimljenog dokumenternog filma o podmornicama. (1917.god)… Ovaj nijemi film traje 45 minuta i pored ostalog, sadrži deset scena potapanja brodova ukuljučujući i jednu gde je žrtva U-35 bio jedrenjak koji je prevozio teret živih morskih kornjača.

Siniša Luković je sa čašću i strasti napisao monografiju Ratna luka Kumbor. Od prvih redova se uvidi da to nije pisano kao profesionalni zadatak, nego iz duboke potrebe da se proslavi svoj kraj iza čega stoje godine radoznalog sakupljanja znanja. Impresionira stručnost jezika, i pedantno baratanje sa brojevima. Emotivno i sa ponosom su slavljeni ljudi Boke Kotorske u periodu bilo čije vlasti. U različitim periodima je bilo moguće da odabrani pokažu svoje izuzetne sposobnosti i hrabrost. To jeste hronološki pregled istorije Kumbora i Boke Kotorske čiju je istoriju delio, ali je i prilika da se pokaže rodoljubivi ponos i nezadovoljstvo kada su se donosile odluke koje prekidaju započeti razvoj luke. Po kraju Velikog rata se našlo dovoljno ratnih brodova i nova vlast nije uspela da pregovorima zadrži pravo na tako bogat početak formiranja flote. Ono malo brodova koji su ostali u luci su nemarom zapušteni, prepušteni propadanju. Moralo se početi od početka. Posle II rata se na sličan način krenulo u formiranje mornarice. Tako je luka Kumbor imala svoje padove i trenutke slave.

Hronika počinje istorijskim pregledom od Kelta i kraljice Teute, a nastavlja se vladavinom Turaka, Mletaka, Rusa, Austrijanaca. Imponuje graditeljski napor Austrougarske u izgradnji po Boki. Do izbijanja Prvog svetskog rata 1914. g. Boka je pretvorenu u jednu od tri pojasne tvrđave u Asutrougarskoj carevini. Količina izgrađenih puteva, devet utvrđenih gradova i niz precizno nabrojanih objekata.

U ma kom istorijskom trenutku i ko god vladao bilo je prilike da hrabri i talentovani ostvare zapaženu karijeru. Sa druge strane, vladajući nad lukom Kumabor su prolazili mnogi istaknuti i vešti moreplovci čije biografije su romaneskne, pa nam je to pisac uzbidljivo predočio. Priča o Georgu fon Trepu čija život je bio inspiracija za poznati film, obeležen sa pet Oskra, Moje pesme moji snovi, kao i Admiralu Karl Denicu koga je pre samoubistva Hitler proglasio svojim naslednikom, iako nije bio deo vladajuće partije. Oni su kao i mnogi drugi pomenuti po vojnim uspesima, a deo njihove karijere je vezan za Kumbor i određuje ga kao značajnu luku.

Sa posebnim uvažavanjem su opisani Kumborski pomorski specijalci, 82. pomorski centar koji su bili po spremnosti ravni američkim specijalnim jedinicama. Odabrani surovom i dugotrajnom pripremom su bili svesni da im je aktivno učešće u jedinici oko dve i po godine. Njihovo postojanje je od 1960. pa do 1995. godine kada su zvanično ukinuti. Zbog svoje vrhunske osposobljenosti i specifičnog karaktera zadataka koje su izvršavali, pripadnici 82. pomorskog centra imali su zaštićen identitet, pa su se tako na svim javnim vojnim priredbama pojavljivali sa maskama na licu.

Posebnu pažnju je pisac posvetio istoriji brodova i podmornica. Rat je surov i zasnovan je na obavezi da se pobedi neprijatelj, ali su se dešavali i nepredviđeni humani gestovi, kojima posac kao da se radovao kada je imao prilike da ih opiše. Monografija se čita kao uzbidljivi roman jer gde god ima ličnih zapisa oni su citirani.

Slavna istorija luke Kumbor se završava tako što je flota polako redukovana. Brodovi su rezani u staro gvožđe. 2006 godine je odlučeno da se iz Boke povuku sve preostale vojne jedinice, a ovdašnji mornarički zemljišni kompleksi prenamjene u turistički. Tako slava luke u Kumboru sa svojom istorijom može da padne u zaborav. Zemljište je predato Azerbejdžanima. To postaje turistički kompleks za skupu klijentelu. Sem hotela izgrađeni su turistički objekti koji treba da po izgledu podsećaju na dalmatinske i bokeljske privatne vile, ali kao i uvek nova arhitektura je uniformna pa od Dubajia do Kumbora sve je samo za ukus novokomponovanih materijalnlih moćnika. To više ne može biti mesto za slavne poduhvate. Tako se oda neobičnim i slave vrednim ljudima i njihovom naporu da diljem sveta šire svoje rodoljublje završava kao elegija.

Vesna Šejić